Navigare Necesse Est- een concept van Dias & Riedweg

'... All of us are near-sighted. Only the eyes we use for dreaming truly see.
That what we see is not that what we see, but what we are...
... My heart hurts me like a foreign body. My brain sleeps all that I feel...
... Your ships, Lord, didn’t make a greater voyage than the one I made by my thought, in the disaster of this book. They rounded no cape and sighted no far-flung beach...
... Beyond what daring men had dared and what minds had dreamed...
...To equal the capes I rounded with my imagination.And the beaches where I landed...'

(The Book of Disquietude, Fernando Pessoa, 1933)

Sinds 1993 werken Maurício Dias (Brazilië, 1964) en Walter Riedweg (Zwitserland, 1955) samen aan projecten waarin ze onderzoeken hoe de psychologie van het individu de openbare ruimte beïnvloedt. In hun werk staan thema’s als anders zijn en perceptie centraal. Hun samenwerkingen met specifieke bevolkingsgroepen uit onze samenleving worden verwerkt in poëtische video-installaties die de kijker stimuleren steeds opnieuw na te denken over hun vooroordelen. De kijker wordt verder uitgedaagd om deze vooroordelen in verband te brengen met verschillende geografische en sociale contexten waarin een snelle verarming van de lokale cultuur, toename van xenofobie en angst voor marginalisatie onmiskenbaar zijn.

In december 2009 waren DIAS & RIEDWEG op uitnodiging van SENSATIONAL MIX en het CENTRUM BEELDENDE KUNST ROTTERDAM te gast in Rotterdam om onderzoek te verrichten voor een nieuw project voor Rotterdam Zuid dat hier dit jaar uitgevoerd en getoond zal worden.

Tijdens dit verblijf bezochten zij de onder andere de Afrikaanderwijk, de oude en nieuwe havens en Katendrecht. Op de laatstgenoemde locatie raakten zij gefascineerd door de specifieke geschiedenis van dit deel van de stad, waar in de vooroorlogse jaren het grootste Chinatown van Europa was gehuisvest. De Chinezen deelden de wijk met havenarbeiders, zeelieden, cafébazen, pooiers en prostituees. Katendrecht is tot enkele decennia geleden een mengeling geweest van culturen en een wijk die gekenmerkt werd door een groot verloop in haar bewoners, van wie velen tijdelijk hier woonden, werkten, of zich ontspanden. Katendrecht kende veel nachtclubs, animeerclubs en cafés die de zeelieden tot vertier moesten dienen zolang ze aangemonsterd waren. Uiteraard konden in deze context ook de tattooshops niet ontbreken.

Van het oude Katendracht is niet veel meer over. De wijk is – en wordt nog steeds – gerenoveerd en de Chinezen, zeelieden, clubs, cafés en prostituees zijn vrijwel allemaal verdwenen. Als getuigen van deze tijd zijn nog enkele cafés, één Chinees restaurant en één tattooshop overgebleven.

Na een bezoek aan deze laatste tattooshop op Katendrecht – Tattoo Bob – en een ontmoeting met de eigenaar en zijn twee zoons, dochter en schoondochter, die allen in de zaak werken, werd de kunstenaars duidelijk dat deze plek, haar werknemers (geen van allen zelf getatoeëerd!) en haar bezoekers een interessant startpunt voor een nieuw project zouden kunnen zijn. De kunstenaars nemen de geschiedenis van de tatoeage – als kenmerk van zeelieden – en de daarbij behorende, specifieke beeldtaal in acht, en volgen deze geschiedenis tot en met het modeobject dat de tatoeage vandaag de dag grotendeels is verworden. Een mode-uiting die wars is van sociale klassen, religies en rassen, en ‘voor eeuwig’ in iemands huid wordt gegraveerd. Dit in samenhang met de specifieke geschiedenis en de multiculturele bevolkingssamenstelling van Rotterdam Zuid. Het werd hen al gauw duidelijk dat de steriele, als een tandartsenpraktijk ogende tattooshop een trekpleister is van een gemêleerd publiek uit de wijde omgeving van de shop, die allen met één doel naar het schiereiland Katendrecht komen: om zich te laten voorzien van een tatoeage. De kunstenaars vroegen zich af hoe het mogelijk is dat verschil in huidskleur wereldwijd vaak de oorzaak is van sociale, economische en politieke conflicten, terwijl de tatoeage op alle continenten floreert en verschillende huidskleuren door middel van tatoeage-inkt lijkt te kunnen verbinden. Is het mogelijk dat huidskleur geen probleem meer vormt als deze huid zelf het handelsobject wordt?

De titel NAVIGARE NECESSE EST (Navigeren is noodzakelijk) is afgeleid van een oude zeemanstatoeage, gevonden op een foto in het digitale archief van het Maritiem Museum Rotterdam. Dit motto – ook aanwezig op het wapen in de koepel van de entree van het Stadhuis van Rotterdam – verwoordt wat de kunstenaars wensen te onderzoeken en verbeelden in hun werk voor Rotterdam Zuid, namelijk het menselijk verlangen en recht om zich – ongehinderd door politieke grenzen en economische behoeften – te verplaatsen over de wereld. Veel van hun eerdere werken gaan er over dat vandaag de dag migratie een sociaal-economische noodzaak lijkt te zijn, terwijl volgens de kunstenaars onze behoefte om ons te verplaatsen, te ontwikkelen en om te navigeren een diepgeworteld menselijk verlangen is dat altijd heeft bestaan.

Voor NAVIGARE NECESSE EST zullen de kunstenaars een tweetal weken de werknemers en klanten van Tattoo Bob filmen en interviewen. De installatie zal, zoals we van de kunstenaars gewend zijn, op intrigerende wijze verleden en heden, culturen en tatoeages met elkaar verbinden tot een fascinerend poëtisch geheel.